Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και διατροφή - Τσιλιπάκου Δέσποινα - Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

To σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) ή όπως αλλιώς ονομάζεται σπαστική κολίτιδα αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα νοσήματα που αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα. Στη σημερινή εποχή φαίνεται πως επηρεάζει το 7-15% του παγκόσμιου πληθυσμού, εμφανίζεται με διπλάσια συχνότητα σε γυναίκες και είναι πιθανότερο η διάγνωσή του να πραγματοποιηθεί σε ηλικία κάτω των 50 ετών. Είναι μια χρόνια πάθηση που χωρίς να απειλεί σοβαρά την υγεία μπορεί ωστόσο να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, την κοινωνικότητα και την καθημερινότητα του ατόμου. Η διατροφική αντιμετώπιση ακολουθώντας τη δίαιτα αποκλεισμού FODMAP έχει προταθεί τα τελευταία χρόνια ως η θεραπεία πρώτης γραμμής στην αντιμετώπιση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου.

Τι είναι το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια της Ρώμης IV του 2016 ορίζεται ως «η λειτουργική διαταραχή του εντέρου στην οποία ο υποτροπιάζων κοιλιακός πόνος σχετίζεται με την αφόδευση (δηλαδή χειροτερεύει ή καλυτερεύει μετά τη χρήση της τουαλέτας) ή την αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου. Συνήθως υπάρχει διαταραχή των συνηθειών του εντέρου (δυσκοιλιότητα, διάρροια ή συνδυασμός δυσκοιλιότητας και διάρροιας), όπως και συμπτώματα κοιλιακής διάτασης (φούσκωμα στην κοιλιά). Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών πριν από τη διάγνωση και να είναι υπαρκτά κατά τους τελευταίους 3 μήνες.”Βασικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου αποτελεί η ‘’σπλαχνική υπερευαισθησία’’. Η διάταση της κοιλιάς ενεργοποιεί τους υποδοχείς του πόνου και τα εντερικά αντανακλαστικά, οδηγώντας σε αυξημένα συμπτώματα πόνου και της δυσφορίας στο έντερο, που εμφανίζονται εντονότερα σε όσους έχουν ‘’σπλαχνική υπερευαισθησία’’. Τα αίτια του συνδρόμου είναι ετερογενή και όχι πλήρως κατανοητά. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι το ΣΕΕ μπορεί να προκύψει από έναν συνδυασμό αλλαγών στη γαστρεντερική κινητικότητα, σπλαχνική υπερευαισθησία, φλεγμονή, αλλοιωμένη μικροχλωρίδα και συστατικά τροφίμων

Πως γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου

Η διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου γίνεται κυρίως μέσω αποκλεισμού άλλων παθήσεων. Υπεύθυνη ειδικότητα για τη διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου είναι ο γαστρεντερολόγος. Το είδος των εξετάσεων που πραγματοποιούνται εξαρτάται από το ιστορικό και την κατάσταση του ασθενούς. Συνήθως λαμβάνεται μια πλήρη φυσική εξέταση και βασικές εργαστηριακές εξετάσεις. Συχνά μετά τα αποτελέσματα της προκαταρκτικής αξιολόγησης πραγματοποιούνται περαιτέρω εξετάσεις διερεύνησης. Η περαιτέρω διερεύνηση μπορεί να περιλαμβάνει υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία κοιλίας και λεκάνης, κολονοσκόπηση και γαστροσκόπηση με βιοψία για κοιλιοκάκη. Μπορεί επίσης να ενδείκνυται και έλεγχος για υπερανάπτυξη βακτηρίων λεπτού εντέρου (SIBO) και δοκιμή ανοχής στη λακτόζη.

Διατροφική αντιμετώπιση του ευερέθιστου εντέρου

Πολλοί ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου πιστεύουν ότι τα συμπτώματά τους προκαλούνται από συγκεκριμένες τροφές. Όμως η αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων δεν φαίνεται να οδηγεί σε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων. Γενικά, οι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορούν και πρέπει να ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή. Οι αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής φαίνεται πως είναι η καλύτερη επιλογή για μακροπρόθεσμη ανακούφιση των συμπτωμάτων και υπάρχουν πλέον πολλά επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα μιας δίαιτας FODMAP για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Ωστόσο και μια σειρά από άλλες θεραπευτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων εναλλακτικών θεραπειών είναι διαθέσιμες για τη θεραπεία του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου:

- - Συμπληρώματα διατροφής (φυτικές ίνες και προβιοτικά)
  - Ψυχοθεραπεία
  - Φάρμακα (αντικαταθλιπτικά, καθαρτικά, αντιδιαρροϊκά και αντισπασμωδικά)
  - Έλαιο μέντας
  - Άσκηση

Τι είναι η δίαιτα Fodmap

Τα FODMAP είναι υδατάνθρακες βραχέας αλύσου που απορροφώνται ελάχιστα και ζυμώνονται γρήγορα από τα βακτήρια του εντέρου. Όταν τα FODMAP φτάνουν στο λεπτό έντερο, κινούνται αργά, προσελκύοντας νερό. Όταν περνούν στο παχύ έντερο, ζυμώνονται από βακτήρια του εντέρου και παράγουν αέρια. Τα αέρια και το νερό αναγκάζουν το εντερικό τοίχωμα να τεντώνεται και να διαστέλλεται. Το «τέντωμα» του εντερικού τοιχώματος προκαλεί στα άτομα που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αίσθημα πόνου και δυσφορίας (φούσκωμα και πόνος). Τα FODMAP είναι πιθανό να εμπλέκονται και στη δημιουργία συμπτωμάτων μέσω της επιδρασής τους στη μικροχλωρίδα του εντέρου και στον εντερικό φραγμό. Οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP φαίνεται ότι προκαλούν μείωση της απορρόφησης των παραπάνω από το λεπτό έντερο με αποτέλεσμα μειωμένη περιεκτικότητα εντερικού νερού και την παραγωγή αερίων. Υπάρχουν σε πολλά τρόφιμα (όσπρια, λαχανικά, φρούτα, ψωμί, δημητριακά), στον παρακάτω πίνακα φαίνονται ορισμένα παραδείγματα τροφών υψηλής και χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP.

⇒ ⇒ Ο στόχος της δίαιτας Fodmap είναι σε πρώτο στάδιο η αποφυγή των τροφίμων που είναι πλούσια σε FODMAP για να μειωθούν ή να εξαλειφθούν τα συμπτώματα. Στη συνέχεια επανεισάγονται τρόφιμα υψηλά σε FODMAP με μεθοδικό τρόπο για να προσδιοριστούν τα τρόφιμα που προκαλούν συμπτώματα. Και στο τελικό στάδιο το άτομο ακολουθεί μια ελεύθερη εξατομικευμένη δίαιτα γνωρίζοντας πλέον ποιές τροφές του προκαλούν συμπτώματα. Ωστόσο η δίαιτα FODMAP αποτελεί μια πολύπλοκη δίαιτα περιορισμού πολλών υγιεινών τροφίμων και θα πρέπει να πραγματοποιείται μόνο με τη βοήθεια εξειδικευμένου Διαιτολόγου Διατροφολόγου, όταν με βάση των συμπτωμάτων και της ιατρικής γνωμάτευσης κριθεί απαραίτητη.

Πηγές:

Ireton-Jones, C. and Weisberg, M.F. (2020), Management of Irritable Bowel Syndrome: Physician-Dietitian Collaboration. Nutrition in Clinical Practice, 35: 826-834. https://doi.org/10.1002/ncp.10567
Drossman DA. The Rome IV Committees, editor. History of functional gastrointestinal symptoms and disorders and chronicle of the Rome Foundation. In: Drossman DA, Chang LC, Kellow WJ, Tack J, Whitehead WE, editors. Rome IV functional gastrointestinal disorders: disorders of gut-brain interaction. I. Raleigh, NC: The Rome Foundation; 2016. pp. 549–576.
Ford, Alexander C. MB ChB, MD, FRCP1; Moayyedi, Paul BSc, MB ChB, PhD, MPH, FACG, FRCP, FRCPC, AGAF2; Chey, William D. MD, FACG, AGAF, FACP3; Harris, Lucinda A. MD, FACG4; Lacy, Brian E. MD, PhD, FACG5; Saito, Yuri A. MD, MPH, FACG6;
Quigley, Eamonn M. M. MD, MACG, FRCP, FACP, FRCPI7 for the ACG Task Force on Management of Irritable Bowel Syndrome. American College of Gastroenterology Monograph on Management of Irritable Bowel Syndrome. American Journal of Gastroenterology 113():p 1-18, June 2018. | DOI: 10.1038/s41395-018-0084-x
E, Del Negro V, Angeletti PM, Latella G. Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients. 2017 Aug 26;9(9):940. doi: 10.3390/nu9090940. PMID: 28846594; PMCID: PMC5622700.
Rajilić-Stojanović, M.; Jonkers, D.M.; Salonen, A.; Hanevik, K.; Raes, J.; Jalanka, J.; de Vos, W.M.; Manichanh, C.; Golic, N.; Enck, P.; et al. Intestinal microbiota and diet in IBS: Causes, consequences, or epiphenomena? Am. J. Gastroenterol. 2015, 110, 278–287. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed][Green Version]
Department of Gastroenterology, 2019, Central Clinical School, Monash University, ABN 12 377 614 012.
Camilleri, M.; Boeckxstaens, G. Dietary and pharmacological treatment of abdominal pain in IBS. Gut 2017, 66, 966–974. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
Valeur, J.; Røseth, A.G.; Knudsen, T.; Malmstrøm, G.H.; Fiennes, J.T.; Midtvedt, T.; Berstad, A. Fecal Fermentation in Irritable Bowel Syndrome: Influence of Dietary Restriction of Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols. Digestion 2016, 94, 50–56. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]