Η διαλειμματική νηστεία είναι ένα θέμα που διχάζει τα τελευταία χρόνια την κοινή γνώμη και τους επαγγελματίες υγείας ως προς τις αρνητικές και τις θετικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει. Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με το εάν η διαλειμματική νηστεία αποτελεί μια αξιόλογη μέθοδο απώλειας βάρους καθώς και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει η εφαρμογή της
Τι είναι
Η διαλειμματική νηστεία (Intermittent fasting) εμφανίζεται ως μια νέα μέθοδος απώλειας βάρους. Ο όρος διαλειμματική νηστεία χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύνολο διατροφικών προτύπων, σύμφωνα με τα οποία καταναλώνονται μηδενικές έως ελάχιστες θερμίδες για περιόδους που κυμαίνονται από ώρες έως αρκετές ημέρες, επανειλημμένα. Οι Διαλείπουσες στρατηγικές ποικίλλουν και κατηγοριοποιούνται ως περιορισμός ενέργειας κάτω από το 60% των ημερήσιων ενεργειακών απαιτήσεων για 2-3 ημέρες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας ή κάθε δεύτερη μέρα. Και χρονικά περιορισμένη σίτιση, που σημαίνει αποχή από το φαγητό για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας και κατά βούληση κατανάλωση τροφής για τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας. Προκαλώντας σύγχυση, όλες οι στρατηγικές νηστείας στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως «διαλειμματική νηστεία».
Αξιολόγηση
Μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας γύρω από τη διαλειμματική νηστεία προέρχεται από μελέτες σε ζώα, οι οποίες όμως απλώς υποδεικνύουν τι πρέπει να γίνει σε μια ανθρώπινη έρευνα [2]. Οι διατροφικές παρεμβάσεις σε ανθρώπους δεν πρέπει να εφαρμόζονται βάση δεδομένων σε ζώα. Τα ερευνητικά δεδομένα που είναι διαθέσιμα μέχρι στιγμής, προερχόμενα από την έρευνα σε ανθρώπους βασίζονται σε μικρές έρευνες ασήμαντης χρονικής διάρκειας [3],[4],[5]. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης για την επίδραση της διαλειμματικής νηστείας στην απώλεια βάρους σε σύγκριση με σχήματα απεριόριστου χρόνου (11 μελέτες). Όλες οι μελέτες είχαν μια ομάδα ελέγχου που κατανάλωνε τροφή κατά βούληση και χωρίς χρονικό περιορισμό, οι ώρες νηστείας κυμαίνονταν από 12 ώρες έως 20 ώρες και η διάρκεια της μελέτης από 4 έως 8 εβδομάδες. Οι ομάδες της διαλειμματικής νηστείας έδειξαν μεγαλύτερη μείωση βάρους από τις μη περιοριζόμενες χρονικά. Ωστόσο, στις έρευνες αυτές υπάρχουν αξιόλογοι περιορισμοί, οι μελέτες ήταν ετερογενείς, με διαφορετικό χρόνο των γευμάτων, διάρκεια νηστείας, πρωτόκολλα σίτισης και σύνθεση δίαιτας. Τα μικρά μεγέθη δειγμάτων (κυρίως μουσουλμάνοι άντρες-θρησκευτική νηστεία) έκαναν τα αποτελέσματα δύσκολο να γενικευτούν. Μειονεκτήματα που οφείλονται στην έλλειψη παρακολούθησης και ζητήματα μεθοδολογίας θα πρέπει να ληφθούν επιπλέον υπόψη. Τέλος δεν είναι ξεκάθαρο αν η απώλεια βάρους προέκυψε από την ίδια τη διαλειμματική νηστεία ή απλά από τη συνολική μείωση των θερμίδων [6].
Αρνητικές επιπτώσεις της διαλειμματικής νηστείας
Ο μυϊκός ιστός είναι ένας δυναμικός ιστός που βρίσκεται σε μια σταθερή κατάσταση εναλλαγής σύνθεσης και διάσπασης μυϊκής πρωτεΐνης. Ο όγκος, η ποιότητα και η υγεία των σκελετικών μυών καθορίζονται από αυτόν τον κύκλο εργασιών, ο οποίος είναι ευαίσθητος στο διατροφικό περιβάλλον [7]. Η διαλειμματική νηστεία φαίνεται ότι αντιπροσωπεύει μια μη ορθή διατροφική προσέγγιση για την αναδιαμόρφωση των σκελετικών μυών, η οποία θα μπορούσε να βλάψει την ικανότητα διατήρησης, βελτίωσης και ποιότητας της μυϊκής μάζας, ιδιαίτερα σε περιόδους μειωμένης διαθεσιμότητας ενέργειας [7].
Σύμφωνα με μια τρίμηνη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή με στόχο τον προσδιορισμό της επίδρασης της διαλειμματικής νηστείας 16:8 ωρών στη μείωση βάρους και στους δείκτες μεταβολικού κινδύνου (116 άτομα ηλικίας 18 έως 64 ετών). Ζητήθηκε από την ομάδα διαλειμματικής νηστείας να φάει κατά βούληση από τις 12:00 μ.μ. έως τις 8:00 μ.μ. και να απέχει πλήρως από την πρόσληψη τροφής από τις 8:00 μ.μ. έως τις 12:00 μ.μ. της επόμενης ημέρας, ενώ η ομάδα του σταθερού χρόνου γευμάτων έλαβε οδηγίες να καταναλώνουν τρία προγραμματισμένα γεύματα την ημέρα [8]. Δεν υπήρχε διαφορά στη μείωση βάρους μεταξύ των δυο ομάδων όπως αξιολογήθηκε με απορρόφηση ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (DEXA).
Δεν υπήρχαν διαφορές στις ομάδες όσον αφορά το λίπος. Όμως, αναφέρθηκε σημαντική μείωση της άλιπης μάζας (μάζα χωρίς λίπος μείον την περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα) στην ομάδα διαλλειματικής νηστείας, περίπου 65 % του συνολικού βάρους που χάθηκε ήταν άλιπη μάζα. Ενώ η απώλεια άλιπης μάζας ανέρχεται κανονικά στο 20 έως 30% της συνολικής απώλειας βάρους κατά τη διάρκεια ενός συνηθισμένου πλάνου απώλειας βάρους. Επιπρόσθετα, η ομάδα είδε σημαντική πτώση στην άλιπη μάζα, στον δείκτη άλιπης μάζας των άκρων και στην άλιπη μάζα του κορμού, ενώ η ομάδα σταθερού χρόνου γευμάτων όχι. Τα ευρήματα αυτά λοιπόν δεν υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της διαλειμματικής νηστείας για μείωση βάρους, τονίζουν την αναγκαιότητα θεραπειών ελέγχου και εγείρουν ανησυχίες για πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με την εφαρμογή της διαλειμματικής νηστείας [8].
Ασφάλεια της μεθόδου
⇒⇒Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την κατανόηση της ανάλυσης ασφάλειας και κινδύνου-οφέλους της διαλειμματικής νηστείας σε συγκεκριμένες ομάδες ασθενών (π.χ. ασθενείς με διαβήτη ή διατροφικές διαταραχές) καθώς και το αποτέλεσμα της σε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα όπως η θνησιμότητα από κάθε αιτία και το έμφραγμα του μυοκαρδίου καθώς και η επιρροή της στην υγεία μακροπρόθεσμα [6]. Επιπλέον, φαίνεται να λείπει αξιόλογη έρευνα για το μεταβολικό προφίλ καθώς και η επίδραση της διαλειμματικής νηστείας στον βασικό μεταβολισμό (μεταβολισμό ηρεμίας) [9].
Συμπερασματικά
Τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα βασίζονται σε μικρές έρευνες με ασήμαντη διάρκεια. Λόγω της έλλειψης μεγάλων μελετών παρατήρησης και παρακολούθησης δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τη διαλειμματική νηστεία ως μια αξιόπιστη μέθοδο απώλειας βάρους. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής επιστημονικά δεδομένα, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι εάν η απώλεια βάρους προκύπτει από τη συνολική μείωση θερμίδων ή από την ίδια τη μέθοδο της διαλειμματικής νηστείας. Εκτός αυτού φαίνεται να προκαλεί σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας – διπλάσια από αυτή που έχει παρατηρηθεί σε συμβατικά πλάνα απώλειας βάρους . Τέλος απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την καλύτερη κατανόηση της ασφάλειας και αναλύσεις κινδύνου-οφέλους της διαλειμματικής νηστείας και πώς μπορεί αυτή να βοηθήσει σε αποτελεσματικές θεραπείες απώλειας βάρους στο μέλλον, σε παχύσαρκα και μη παχύσαρκα άτομα, βελτιστοποιώντας την κατάσταση της υγείας τους.
Βιβλιογραφία
[1] Rynders, C.A.; Thomas, E.A.; Zaman, A.; Pan, Z.; Catenacci, V.A.; Melanson, E.L.
Effectiveness of Intermittent Fasting and Time-Restricted Feeding Compared to Continuous
Energy Restriction for Weight Loss. Nutrients 2019, 11, 2442.
https://doi.org/10.3390/nu11102442
[2] Grajower MM, Horne BD. Clinical Management of Intermittent Fasting in Patients with
Diabetes Mellitus. Nutrients. 2019;11(4):873. Published 2019 Apr 18.
doi:10.3390/nu11040873
[3] Welton S, Minty R, O'Driscoll T, Willms H, Poirier D, Madden S, Kelly L. Intermittent
fasting and weight loss: Systematic review. Can Fam Physician. 2020 Feb;66(2):117-125.
PMID: 32060194; PMCID: PMC7021351.
[4] Cienfuegos S, Gabel K, Kalam F, Ezpeleta M, Wiseman E, Pavlou V, Lin S, Oliveira ML,
Varady KA. Effects of 4- and 6-h Time-Restricted Feeding on Weight and Cardiometabolic
Health: A Randomized Controlled Trial in Adults with Obesity. Cell Metab. 2020 Sep
1;32(3):366-378.e3. doi: 10.1016/j.cmet.2020.06.018. Epub 2020 Jul 15. PMID: 32673591.
[5] Chow LS, Manoogian ENC, Alvear A, Fleischer JG, Thor H, Dietsche K, Wang Q, Hodges JS,
Esch N, Malaeb S, Harindhanavudhi T, Nair KS, Panda S, Mashek DG. Time-Restricted Eating
Effects on Body Composition and Metabolic Measures in Humans who are Overweight: A
Feasibility Study. Obesity (Silver Spring). 2020 May;28(5):860-869. doi: 10.1002/oby.22756.
Epub 2020 Apr 9. PMID: 32270927; PMCID: PMC7180107.
[6] Pellegrini M, Cioffi I, Evangelista A, Ponzo V, Goitre I, Ciccone G, Ghigo E, Bo S. Effects of
time-restricted feeding on body weight and metabolism. A systematic review and meta-
analysis. Rev Endocr Metab Disord. 2020 Mar;21(1):17-33. doi: 10.1007/s11154-019-09524-
w. Erratum in: Rev Endocr Metab Disord. 2020 Feb 18;: PMID: 31808043.
[7] Williamson E, Moore DR. A Muscle-Centric Perspective on Intermittent Fasting: A
Suboptimal Dietary Strategy for Supporting Muscle Protein Remodeling and Muscle
Mass? Front Nutr. 2021; 8:640621. Published 2021 Jun 9. doi:10.3389/fnut.2021.640621
[8] Lowe DA, Wu N, Rohdin-Bibby L, Moore AH, Kelly N, Liu YE, Philip E, Vittinghoff E,
Heymsfield SB, Olgin JE, Shepherd JA, Weiss EJ. Effects of Time-Restricted Eating on Weight Loss and Other Metabolic Parameters in Women and Men with Overweight and Obesity: The
TREAT Randomized Clinical Trial. JAMA Intern Med. 2020 Nov 1;180(11):1491-1499. doi:
10.1001/jamainternmed.2020.4153. Erratum in: JAMA Intern Med. 2020 Nov
1;180(11):1555. Erratum in: JAMA Intern Med. 2021 Jun 1;181(6):883. PMID: 32986097;
PMCID: PMC7522780.
[9] Pureza IROM, Macena ML, da Silva Junior AE, Praxedes DRS, Vasconcelos LGL, Bueno
NB. Effect of early time-restricted feeding on the metabolic profile of adults with excess
weight: A systematic review with meta-analysis. Clin Nutr. 2021 Apr;40(4):1788-1799. doi:
10.1016/j.clnu.2020.10.031. Epub 2020 Oct 23. PMID: 33139084.